Predsjednik Čubrilović u Beogradu na tribini povodom 30 godina od donošenja prvog Ustava Republike Srpske

Predsjednik Narodne skupštine Republike Srpske Nedeljko Čubrilović u ime Narodne skupštine pozdraviio je danas u Beogradu učesnike tematske tribine „30 godina od donošenja prvog Ustava Republike Srpske: Slovom Ustava protiv zloduha ukidanja Republike Srpske“ u organizaciji Predstavništva Srpske u Srbiji.  

Govor predsjednika Čubrilovića prenosimo u cijelosti:

Danas je za Republiku Srpsku i za cijeli srpski narod veliki dan. Na današnji dan, prije 30 godina, Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini je usvojila Ustav Srpske Republike Bosne i Hercegovine, kako se tad zvala naša današnja Republika Srpska.

Svima vama i svim Srbima, čestitam godišnjicu donošenja Ustava Republike Srpske, a organizatoru ovog „okruglog stola“, Predstavništvu Republike Srpske u Beogradu, zahvaljujem na trudu uloženom u pripremanje ovog skupa.

Donošenje Ustava, 28. februara 1992, proizašlo je iz  Deklaracije o proglašenju Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine, 9. januara iste godine, a osnovni ciljevi Deklaracije su ugrađeni u Preambulu tog ustava. Ustav  je donesen  kao potpuno nov i originalan ustavni akt, jer je njime prvi put definisana Republika srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, kao suverena država srpskog naroda na prostorima te bivše jugoslovenske republike. Ustav je izraz samoopredjeljenja srpskog naroda, s ciljem da se osigura njegov opstanak i ravnopravnost na prostoru Bosne i Hercegovine, ne ugrožavajući pri tome ravnopravnost druga dva naroda. Srbi, kao autohton i suveren narod, imali su istorijsko pravo da samostalno odluče o svom političkom i državnom statusu.

Složeni i protivrječni procesi jugoslovenske državne krize prelamali su se i odražavali i na ustavno-državnu krizu Bosne i Hercegovine. Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, koja je konstituisana samo četiri mjeseca ranije, kao ustavotvorno narodno predstavništvo, donošenjem Ustava, stvorila je legalnu osnovu za institucionalnu izgradnju srpskog državnog entiteta i subjektiviteta na području Bosne i Hercegovine. Skupština srpskog naroda je u donesenom Ustavu definisana kao Narodna skupština, kao ustavotvorna i zakonodavna institucija Srpske Republike Bosne i Hercegovine, odnosno, kasnije, Republike Srpske.

Volja srpskog naroda, izražena na plebiscitu u novembru 1991, o ostanku u Jugoslaviji, definisana je u Ustavu kao jedna od osnovnih normi. Ustav je donesen prije održavanja tzv. referenduma o državnoj nezavisnosti Bosne i Hercegovine, što se pokazalo kao izuzetno dalekovida odluka, tako da rezultati referenduma od 29. februara i 1. marta 1992. nisu pravno obavezivali Srpsku Republiku Bosnu i Hercegovinu. I to istorijsko iskustvo je još jednom potvrdilo istinu da je ostvarivanje vitalnih interesa jednog naroda moguće jedino ako taj narod ima svoju državu, koja je organizovana na ustavu i, de facto, priznata od drugih domaćih i međunarodnih subjekata.

Na osnovu Ustava od 28. februara 1992, u narednih deset mjeseci, naporom svih državnih i političkih subjekata, završeno je državno konstituisanje Republike Srpske. Formirane su državne institucije, uspostavljeni su pravni, politički, ekonomski, obrazovni sistem i druge bitne poluge državnosti. Republika Srpska je postala suverena država srpskog naroda, organizovana na republikanskom obliku vladavine, na vladavini prava, ravnopravnosti građana, podjeli vlasti, na ustavnosti i zakonitosti, i kao takva je postala nezaobilazan faktor u pregovorima o statusu i uređenju Bosne i Hercegovine.

Polazeći od suverenog i legitimnog prava naroda na samoopredjeljenje, Srbi su se u oktobru i novembru 1991, izjasnili za institucionalnu ravnopravnost u BiH i za opstanak u Jugoslaviji, tada legalnoj i međunarodno priznatoj državi, što se, nažalost, nije ostvarilo, uprkos tome što je srpski narod u BiH to jasno proklamovao. Ustavom iz aprila 1992. godine republike Srbija i Crna Gora, koje su stvorile Saveznu Republiku Jugoslaviju, nisu u nju prihvatile Srpsku Republiku Bosnu i Hercegovinu. Muslimani, kasnije Bošnjaci, i Hrvati su se na osnovu svojih suverenih volja i samoopredjeljenja, u februaru i martu 1992, izjasnili za nezavisnost Bosne i Hercegovine i secesiju od Jugoslavije. Tako su na prostoru Bosne i Hercegovine nastale dvije suprotstavljene suverene volje, koje su se izrazile kroz dva različita državna entiteta.

Srbi su donošenjem Ustava Srpske Republike Bosne i Hercegovine definisali svoju državnost i ustavni poredak, a Muslimani i Hrvati su kroz entitet Bosna i Hercegovina definisali svoju državnost i ustavni poredak. Ustavni poredak Bosne i Hercegovine se raspao na dva nova entitetska ustavno-pravna poretka, sa tri konstitutivna naroda. Formula uređenja BiH, po kojoj bi se ona sastojala od dva entiteta i tri naroda, postoji od početka političke krize u Bosni i Hercegovini. Republika Srpska je priznata od strane međunarodne zajednice kao državni subjekt i kao takva je učestvovala u svim pregovorima o državnoj strukturi, statusu i uređenju Bosne i Hercegovine i položaju srpskog naroda u njoj.

Činjenica da je Republika Srpska proglašena i ustavno definisana vremenski prije nego što je Bosna i Hercegovina stekla nezavisnost, bila je presudna da Republika Srpska i njene institucije budu priznate kao subjekt u međunarodnim pregovarima, a što je bilo odlučujuće za njeno definitivno međunarodno priznanje u Dejtonu.

Zbog svega navedenog, donošenje Ustava, 28. februara 1992, predstavlja istorijski događaj koji je sudbinski uticao na kasnija zbivanja u vezi sa statusom Republike Srpske i položajem srpskog naroda u Bosni i Hercegovini. Кao što je poznato, ustav predstavlja najviši pravni akt u kome je izražena suverena volja naroda, a istovremeno je i temeljni akt na osnovu koga se organizuju i funkcionišu državne institucije i vlast.

Nema sumnje, donošenje Ustava Srpske Republike Bosne i Hercegovine, 28. februara 1992, imalo je sudbinski značaj za Republiku Srpsku i srpski narod u cjelini, kako u trenutku usvajanja, tako i danas.

Nažalost, i danas kao i prije 30 godina, ima previše onih koji osporavaju naš Ustav, a to znači i pravo srpskog naroda na pravno-političko postojanje, na ravnopravnost sa drugim narodima u Bosni i Hercegovini i vlastitu državnost. Zbog toga se i mi, današnja generacija Srba u Bosni i Hercegovini, nalazimo pred izazovom borbe za očuvanje Ustava naše Republike, za ustavno djelovanje i ponašanje. Narodna skupština Republike Srpske, s ciljem zaštite načela ustavnosti i zakonitosti, samo u proteklih godinu dana, donijela je više pravnih i političkih akata, od rezolucija, deklaracija, zaključaka, odluka, platformi za pregovore i drugih, s namjerom i u nadi da ćemo njima inicirati dijalog sa ostalim akterima na bosanskohercegovačkoj političkoj sceni, prije svega bošnjačke provinijencije. I drugi organi i subjekti vlasti u Republici Srpskoj imali su slične ideje, pokušaje i prijedloge, ali odziva na sve te naše inicijative nije bilo. A mi smo samo tražili, i još tražimo, da se u Bosni i Hercegovini poštuje njen Ustav, odnosno da se, eventualne, njegove izmjene vrše na ustavan način, uz učestvovanje samo domaćih aktera. Mi iz Republike Srpske hoćemo da budemo i ostanemo onakvi kako je to Dejtonski mirovni sporazum definisao i legalizovao. Teška je i tužna država u kojoj se morate boriti za elementarno poštovanje ustava, njegovu zaštitu i provođenje. A današnja Bosna i Hercegovina je upravo takva.

Od učesnika današnjeg „okruglog stola“, očekujemo da čujemo stavove i mišljenja u vezi aktuelne političke situacije u Republici Srpskoj i Bosni i Hercegovini, te o dokumentima koje smo donosili u našem parlamentu, među kojima je i Dekleracija o ustavnim principima koju je Narodna skupština Republike Srpske donijela u decembru prošle godine.

Zbog toga, još jednom – pozdravljajući vas i zahvaljujući vam što učestvujet na ovom skupu – želim da istaknem da ima opravdanja za još detaljnijim istraživanjima i promišljanjima o državnosti naše Republike. Jer, ako to nećemo mi uraditi, istorija će ovo naše vrijeme zapamtiti po onome što o njemu zabilježe oni koji nam nisu naklonjeni.

Hvala za pažnju!

Živjela Republike Srpska!